Hierarchia w famiglii i słownik włoskich pojęć mafijnych. „Zdrajca” w kinach od 13 marca

Już 13 marca do polskich kin trafi film „Zdrajca” w reżyserii wybitnego włoskiego twórcy Marco Bellocchio. Epicki, niejednoznaczny, trzymający w napięciu, „Zdrajca” to film o mafii, jakiego jeszcze nie było. Prezentowany w Konkursie Głównym Festiwalu Filmowego w Cannes 2019, został przyjęty kilkunastominutową owacją na stojąco.

W centrum opowieści znajduje się Tommaso Buscetta, boss, który złamał omertę, czyli mafijną zmowę milczenia. Dzięki jego zeznaniom doszło do najgłośniejszego procesu przeciwko Cosa Nostrze: tzw. maksiproces doprowadził do skazania 362 przywódców przestępczej organizacji.

W mafijnych szeregach obowiązywała ścisła hierarchia władzy i wpływów, a przywódcy konkretnych frakcji sycylijskiej mafii byli ze sobą związani paktami. Sama Cosa Nostra była podzielona na dwa obozy - Porta Nuova (do której należał Buscetta), oraz Corleone (z Salvatore „Toto" Riiną na czele).

ZOBACZ GRAFIKĘ OBRAZUJĄCĄ POWIĄZANIA MAFIJNE

SŁOWNIK POJĘĆ WŁOSKIEJ MAFII

Terminy maksiproces i omertá to jedne z wielu, którymi posługują się bohaterowie „Zdrajcy". Włoskie nazewnictwo mafijne stanowi istotną część języka filmu. Poniżej lista najczęściej używanych zwrotów.

Capo – Don, boss, głowa rodziny. W przypadku bardziej rozbudowanej hierarchii rodziny „capo" ma nad sobą silniejszych „capomandamento” lub „capocommisione”.

Commisione, lub cupola (pol. kopuła) – najwyższa jednostka organizacyjna skupiająca najważniejszych członków wszystkich frakcji sycylijskiej mafii. W jej skład wchodzili przedstawiciele każdego z  „mandamento”. Decydowała o kierunkach rozwoju i działań mafii.

Cornuto – „rogacz”, czyli mężczyzna, którego żona jest niewierna. To wyrażenie jest wielką zniewagą na Sycylii. Oznacza człowieka niekompetentnego i słabego.

Cosa Nostra – chociaż słowo „mafia” używane jest przede wszystkim przez media i opinię publiczną, jej członkowie mówią o sycylijskiej organizacji jako o „naszej sprawie”.

Cosca – inny termin dla rodziny, dosłownie „karczoch”. Podobnie jak w przypadku karczocha, poszczególnie warstwy rodziny trzymają się razem i chronią życiodajny rdzeń.

Famiglia – rodzina, zwana również klanem. Podstawowa jednostka organizacyjna mafii.

Infame – uwłaczające określenie zdrajcy. Dosłownie „niesławny”.

Lupara bianca – morderstwo, gdzie szczątki ofiary są pochowane w niedostępnym miejscu, wlane do betonu, rozpuszczone, lub w inny sposób usunięte, dzięki czemu ciało nigdy nie zostanie znalezione.

Mandamento – jednostka organizacyjna złożona z trzech najbliższych geograficznie rodzin. Jej szefem jest „capomandamento”.

Mattanza – dosłownie „rozlew krwi”, odnosi się do tzw. drugiej wojny mafijnej, podczas której w latach 1981-1983 na Sycylii miało miejsce ponad 1000 morderstw.

Maxiproces (pol. maksiproces) – największy proces sądowy w dziejach włoskiego wymiaru sprawiedliwości wymierzony przeciwko mafii sycylijskiej.

Omertá – zmowa milczenia, której musi przestrzegać każdy członek organizacji. Jest ważna do końca życia i nie od niej wyjątków. Jej złamanie podlega karze śmierci.

Pentito – dosłownie: szczur. Osoba, która łamie zmowę milczenia i przekazuje władzom informacje. Takie działanie nazywa się „śpiewaniem”.

Soldato – „żołnierz”, najniższa pozycja w mafijnej organizacji.  

Uomo d’onore – „człowiek honoru” lub „jeden z nas”. Członek mafii, który wykazał się odwagą i determinacją, przysięgał lojalność organizacji (omertá) i ma możliwość awansu w hierarchii.

„Zdrajca” w kinach od 13 marca.